Tarihin Gördüğü En Zengin İnsanlar ve Listenin Tepesi: Mali İmparatoru Mansa Musa

Sizce günümüzde yaşayan en zengin insanlar, konu tarihte yaşamış en zenginlere geldiğinde listede hangi konumda olurlardı? Yaptığım araştırmalarda birkaç listeye denk geldim fakat hepsinde isimlerin yerleri ve mal varlıkları değişiyordu. Bu sebeple sizlere net değerlerden bahsetmeden veya bir sıralama yapmadan, tarihte yaşamış en zengin insanları saymak istesek nasıl bir liste oluştururduk ondan bahsetmek istiyorum. Tabii çoğu listenin başındaki isimden, Mali İmparatoru Mansa Musa'dan da biraz bahsetmeden bitirmeyeceğiz.

Yazının başında sorduğum soruya gelelim, tabii günümüz milyarderleri de bu listemize bir yerden gireceklerdi fakat ortaçağ tüccarları, roma imparatorları, çeşitli devletlerin hükumdarları ve geçtiğimiz yüzyılın endüstri devleri ile karşılaşmaları gerekiyordu. Bize yakın olanlardan, iş adamlarından ve ticaret devlerinden başlamak isterdim fakat direkt ilgimi çekenlerden, tarihin zenginlerinden bahsederek başlamak istiyorum ben. 

Mesela Romalı bir siyasetçiyi ele alalım, Marcus Licinius Crassus. Babasından büyük bir servete konmuş, i*dam edilen mahkumların mal varlıklarını kendi zimmetine geçirmiş ve köle ticareti ile kendi servetine servet katmıştır. Felaketleri sonucu yanıp kül olan Roma mahallelerini de değerlerinden çok düşük fiyatlara satın alarak parasına para katmıştır. Günümüz değeri ile düşündüğümüz kadar zengin olmadığını söyleyenler olsa da döneminde zenginliği ile bilinen birisi olmuştur. Ve tek sıfatı bu olmasa gerek ki hayata veda ettikten sonra ortaya çıkan bir hikayeye göre düşmanları Crassus'un ağzına, açgözlülüğü il alay etmek amacıyla ermişim altın dökmüşlerdi. 

Romalılardan bahsetmişken, Augustus Caesar'ı anmamak haksızlık olur sanırım. Döneminde dünyanın tüm ekonomisi düşünüldüğünde büyük bir pay Roma devletinindi, ve bu payın büyük bir kısmı da hükumdar Sezar'ındı zira kendisi Mısır'ın sahibi, milyarlarca dolarlık bir servetin arkasındaki isim olarka biliniyordu. Günümüz zenginlerini milyarder olarak isimlendirirken Sezar'ın servetini trilyonlar ile hesaplamamız gözünüzden kaçmasın.

Biraz da Doğu tarafında bakalım. 1000'li yıllarda Çin'e hükmetmiş İmparator Shenzong, dünya ekonomisinin neredeyse çeyreğini hatta daha fazlasını oluşturan toprakların başındaydı. Bunda gelişen teknolojinin yanında yönetim kapasitesinin de etkisi vardı. Zira imparatorun ekonomi üzeirndeki yetkisi ve devletin vergi tahsilatındaki becerisi ortadaydı. Doğu'ya gitmişken Babür imparatorlarından da bahsetmemiz şarttır. Büüyk Ekber olarak da bilinen Ekber Şah, 16. ve 17. yüzyılda dünya ekonomisinin çeyreğine hükmeden bir devletin başındaydı. Devlet sistemini pek çok alanda geliştirmiş, büyüklük ve zenginliği üç katına çıkarmıştı.

Aynı dönemlerde, 15. ve 16. yüzyılda da Avrupa'da bahsedeceğimiz isim Jakob Fugger'dı. Şu ana kadar hükumdarlardan ve imparatorlardan, siyasetçilerden bahsettik ama burada bir istisna yapıyoruz. Fugger büyük bir tüccar, bankacı ve girişimciydi. ''Gayri safi yurt içi hasıla '' terimine yakınsanız eğer, serveti tahminlere göre Avrupa'nın %2'sini oluşturuyordu. Bir tüccar soyundan gelen Fugger'ın ailesi tekstil ticareti ile zenginleşmiş, madencilik faaliyetleri ve Habsburg hanedanlığına yakınlıkları ile mal varlıkları katlanarak genişlemişti.

Neredeyse her listede tahta oturmuş isime geçmeden önce listede yer alan başka isimlerden de bahsetmek istiyorum. Zira net değerleri verilmese dahi sahip oldukları uçsuz bucaksız topraklar ile Cengiz Han, Büyük İskender, İngiltere'yi işgal etmiş Fatih William gibi isimler de listelerde yer almaktadır. Zamanında dünyaya elmasın çıktığı tek madenlere sahip Hintli Osman Ali Khan, bir dönem Avrupa ve Rusya güç dengesine damgasını vurmuş çariçe Büyük Katherina, küresel GSYİH'nın %9,6'sını kontrol altında tutmuş Stalin ve servetlerine demiryolları, deniz ticaretleri vb. yollarla servet katmış 18. ve 19. yüzyılın Amerika'lı iş adamları... Listemiz ger.ekten uzadıkça uzuyor fakat gelelim en zengin kimseye. O kadar isim içinde servetine yaklaşılamayan imparatora. Kimdi dünyanın gelmiş geçmiş en zengin insanı? Nasıl bu kadar zengin olabilmişti?

Mansa Musa 1300'lü yıllarda, Mali İmparatorluğu'nu 25 yıl yönetmişti. Dünyanın en zengin insanı olarak bilinene Musa'ya tüm bu zenginlik nereden geliyordu? Aslında bu sorunun tek bri cevabı yoktu. Tarihçiler, belki de o dönemlerde bilinen dünyanın sahip olduğu altın rezervlerinin yarısının bu coğrafyalarda olabileceğini söylüyor. Britanya'nın bu topraklara hükmettiği dönemler 'Altın Sahil' olarak adlandırılan bu bölgelerde altın gerçekten de ekonominin sağlam direklerinden birini oluşturmuştu. Altının yanı sıra, ticaret yolları üzerinde bulunan devlet, tuz, fildişi ve köle ticaretinin sık yapıldığı bir bölgeydi. 

Tabii tarihi bilgilere ulaşımın ve bu bilgileirn doğrulanabilirliklerinin getirdiği zorluklar, bir hükumdarın serveti ile devletin servetini ayırmanın sıkıntısı gibi sebepler bu konular için kesin konuşmayı imkansız hale getirse de Mansa Musa çoğu kimsenin gözünde dünyanın en zengin insanıydı. 

Yaptığı hac yolculuğunda her biri yaklaşık 130 kg altın taşıyan 80 deve bile 650 milyon dolar demekti. Bunlarınb yanında 60.000 köle, 12.000 cariye ve bu cariyelerin taşıdığı altınlar... Yolculuğun yemek masrafı, altınla süslenmiş asa taşıyan keşif kolları, yol masrafları... Sadece bu yolculuk bile akla hayale sığmaz bir servet gerektiriyordu. Ki 25 sene boyunca bir ülke yönetmiş, üniversiteler açtırmış, bilim insanları getirtmiş, camiiler ve binalar yaptırmış, bölgeyii kültür ve eğitim merkezine getirmiş Musa bundan çok daha fazlasına sahip olmalıdır.

Anlatılara göre cömetliği ile bilinen Musa'nın geçtiği topraklar altın oluyordu. İspanyollar çzidikleri haritalarda, Mansa'yı elinde altın bir sikke tutar şekilde resmediyordu. Mısır'a yaptığı seyahet sonucunda bölgede o kadar fazla altın harcamıştı ki, ülke çapında altının değeri azalacaktı. Pazarın toparlanması12 yıl alacaktı. Bu arada konuyu bitirmeden önce ucu açık bir soru sormak isterim ki, Musa'nın tahta geçişi biraz garip bir olaydır. Kendisi, bir önceki hükumdar tarafından yokluğunda ülkeyi yönetmek üzere atanmıştır. Peki eski hükumdar nereye gitti de bir daha hiç dönmedi dersiniz? Söylnetilere göre kendisi Atlantik Okyanusu'nun ötesini, diğer kıyılarını keşfetmek için bir sefere çıkmıştı... Sene 1300'ler...

Kaynakça:

• All About History 2022/04 Temmuz Ağustos Sayısı, Sayı 11

• https://education.nationalgeographic.org/resource/mansa-musa-musa-i-mali

• https://www.worldhistory.org/Mansa_Musa_I/

• https://www.history.com/news/who-was-the-richest-man-in-history-mansa-musa

• https://www.britannica.com/biography/Musa-I-of-Mali

• https://www.lemauricien.com/le-mauricien/mansa-musa-i-the-african-king-who-was-the-richest-man-in-history/518207/

• https://www.indiatimes.com/trending/social-relevance/these-11-people-are-the-richest-people-in-human-history-555469.html#Augustus_Caesar_63_BC_AD_14___$6_trillion

• https://en.wikipedia.org/wiki/Jakob_Fugger

• https://en.wikipedia.org/wiki/Akbar

• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_wealthiest_historical_figures

• https://money.com/the-10-richest-people-of-all-time-2/

• https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3197600/10-richest-people-who-ever-lived-net-worths-ranked-elon-musk-and-jeff-bezos-dont-come-close-genghis

• https://www.historyextra.com/period/general-history/richest-person-history/

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Mansa_Musa

• https://en.wikipedia.org/wiki/Mansa_Musa

Resimler:

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Catalan_Atlas_BNF_Sheet_6_Mansa_Musa_(cropped).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Catalan_Atlas_BNF_Sheet_6_Mansa_Musa.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mansa-Musa-on-his-way-to-Mecca-Credit-Print-Collector-Getty-images-1536x790.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Empire_mansa_musa.jpeg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albrecht_D%C3%BCrer_080.jpg

• ,https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaiser_Akbar_b%C3%A4ndigt_einen_Elefanten.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Statue-Augustus.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:003_Marc_Licini_Cras,_c%C3%B2pia_d%27un_bust_rom%C3%A0_(Museu_Frederic_Mar%C3%A8s,_Barcelona).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Shenzong_of_Song.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Berber_Trade_with_Timbuktu_1300s.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Francisco_Lameyer_-_Desert_Scene_-_Google_Art_Project.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Camel_Train.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:L%C3%A9on_Belly_Pilgrims_Going_to_Mecca.jpg