Dünya Harikaları Listesinin Tarihi: Düşündüğünüzden Çok Daha Eski

 Eminim dünyanın harikaları saymakla bitmez, fakat hepimizin aşina olduğu bir liste elbette de vardır. Antik Dünya'nın 7 Harikası olarak da bilinen bu listedeki yapıları hatırlıyor musunuz? Peki bu listenin ne zaman ortaya çıktığını düşünüyorsunuz? Benim aklımda bunun hakkında pek bir bilgi yoktu aslında. Zaman ilerledikçe insanlar tarihi kaynaklarda taramalar yapmış ve kendilerince bir ''harikalar listesi'' çıkarmışlar gibi düşünürdüm. Ama düşündüğümden çok daha eskiye dayanıyormuş. Gelin birlikte göz atalım.

Öncelikli şunu söylemek lazım ki elimizde tek bir liste yok. En bilineni ''Antik Dünya'nın 7 Harikası'' olsa da 20. yüzyıl harikalarını içeren listeler, ''Yeni Yedili'' adı altında çıkan listeler vb. de bulunmakta. Ama sayfanın temasına az çok hakimseniz bugün nelerden bahsedeceğimizi belki tahmin edebilirsiniz:

Günümüzde kullandığımız bu antik dünya'nın harikaları listesi sizce ne zaman oluşturulmuştu? 1900 veya 1800'lerde mi? Giza Piramidi, Rodos Heykeli, Babil'in Asma Bahçeleri, İskenderiye Feneri, Halikarnas Mozolesi, Zeus Heykeli ve Artemis Tapınağı'ndan oluşan ilk listelerden biri (İskenderiye Feneri yerine Babil duvarları yazıyor da olsa), milattan önce 2. yüzyılda yaşamış Yunan şair Sidon'lu Antipater tarafından yazılmıştı. Yunan Antolojisi isimli eserinde şöyle yazmıştı:

''Üzerinde savaş arabalarının yarıştığı zaptedilemez Babil'in duvarlarına baktım ve Alpheus'un kıyılarındaki Zeus'tan asma bahçeleri, Helios'un dev heykelini, insan elinden çıkmış dev dağları-piramitleri ve Mousolos'a yapılmış dev mezarı gördüm. Ama ne zaman ki Artemis'in bulutlar üzerinde yükselen kutsal evini gördüm, diğerleri gölgeye çekildi. Güneş, Olympos dışında bu kadar görkemli bir şey görmemişti. 

Antik dönemlerde Diodorus Siculus (M.Ö. 1.yy), Bizans'lı Philo (M.Ö. 3. yy), Herodot (M.Ö. 5.yy) gibi isimler de gezilecek, görülecek yerlerdenh bahsetmiş, listelerin ilk örneklerini vermişlerdi. Listede yer alan bu yapılar günümüz sınırları içinde Yunanistan, Türkiye, Mısır ve Irak gibi ülkelerde yer alıyor. Bunun da büyük ihtimalle sebebi Yunanlıların bildiği dünyanın buralardan ibaret olmasıydı. 

Tabii bu listeye ne kadar itibar ediyorsunuz, orası sizi ilgilenidiyor ama benim kanaatim yeni listelerden çok daha anlamlı olduğu yönünde. Zira ''Dünya'nın Yeni Yedi Harikası'' isimli proje ile seçöilen ve kutlanan harikaların, tarihi ve milli değerlerine saygı duymakla beraber, kim daha fazla reklam yaparsa ona göre seçildiğini düşünüyorum. İnternet erişimi gibi konulara girmeye gerek bile yok ama şöyle düşünelim. Öncelikle sizlere yeni listeden bahsedeyim: 

Giza Piramitleri, onursal statü sayılarak listeye davet edilmekle beraber oylara göre seçilen yeni yedili: Çin Seddi, Petra, Kolezyum, Chichén Itzá, Machu Picchu, Taç Mahal ve Brezilya'da yer alan Mesih heykeli'idi. Fark ettiyseniz bu yapılardan bazıları Çin, Hindistan, Brezilya, Meksika gibi popülasyonu çok yüksek ülkeler içinde yer alıyor. Bu ülkelerde yapılan kampyalardan da haberdar olmuşsunuzdur belki. Haber kanalları, özel programlar, SMS ve arama kampanyaları... Belki biraz taraflı anlatmışımdır fakat seçimi size sunuyor; devam ediyorum. Zira tek listeler bunlar değil.

Milattan önce 5. yüzyılda kaleme alınmış bir Mahavamsa isimli eser dönem Sri Lanka'sını anlatan bir tarihi kitaptı. Milattan sonraki ilk yüzyıllarda çeşitli gezginlerin kaleme aldıkları eserlerde gezip gördükleri yerlerde görülmesi gereken ''harikalar'' yer alıyordu. Mesela Pausanias 2. yüzyılda Yunanistan'dan Mısır'a kadar gezmiş, deneyimlerini anlattığı kitaplar yazmıştı. 

John Mandeville isimli 14. yüzyıl İngiliz şövalyesi, Çin'e uzanan yolculuklarında karşılaştığı dünya harikalarından bahsetmişti. Tabii bu kişinin hiçbir zaman var olmadığı, anonim biri tarafından bu eserin bu isim altında yazıldığı da söylenir. Eserin bazı bölümlerinin, başka eserlerden alınmış olduğu da düşünülür.

9. yüzyılda yaşamış Galli (Galler) bir keşiş yazdığı eserlerde Britanya'nın harikalarından söz etmişti. Gördüğünüz gibi pek çok isim tarafından pek çok liste çıkarılmıştı. Bir yerden sonra bunlara ''seyahetname'' veya gezi yazısı gözüyle bakıp özellikle bir liste belirtmediklerini düşünmek de pek yanlış olur mu bilemiyorum. 

Yine de bugün sizlere, hali hazırad popülerliğini koruyan listenin tarihini ve tarih boyunca başka başka listeler de ortaya çıktığını anlatmaya çalıştım. Umarım keyifli bir okuma olmuştur. Belki de bir başka yazıda bu antik harikaların tarihini konu alırız. İyi okumalar!

Kaynakça ve İleri Okuma:

• https://www.livescience.com/seven-wonders-of-the-ancient-world

• https://www.history.com/topics/ancient-rome/seven-wonders-of-the-ancient-world

• https://www.thecollector.com/7-wonders-ancient-world/

• https://www.albany.edu/~mwolfe/ist538/unit4/Chapter_07_examples/07-07.html#:~:text=These%20ancient%20wonders%20are%20Colossus,Halicarnassus%2C%20and%20Lighthouse%20of%20Alexandria.

• https://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/

• https://www.bl.uk/collection-items/manuscript-of-mandevilles-travels-showing-headless-men-1430

• https://www.britannica.com/biography/Nennius

• https://sourcebooks.fordham.edu/source/nennius.asp

• https://www.academia.edu/49065748/Wonders_and_Monsters_in_The_Travels_of_John_Mandeville_and_in_Abu_Hamid_al_Gharn%C4%81tis_Tuhfat_al_Alb%C4%81b

• ChatGPT yapay zeka programı

• https://en.wikipedia.org/wiki/Wonders_of_the_World

• https://en.wikipedia.org/wiki/Antipater_of_Sidon

• https://en.wikipedia.org/wiki/Seven_Wonders_of_the_Ancient_World

• https://world.new7wonders.com/

• https://en.wikipedia.org/wiki/New_7_Wonders_of_the_World

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Mausolos

• https://en.wikipedia.org/wiki/Mah%C4%81va%E1%B9%83sa

• https://en.wikipedia.org/wiki/Mandeville%27s_Travels

• https://en.wikipedia.org/wiki/Nennius

Resimler:

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maerten_van_Heemskerck_-_Panorama_with_the_Abduction_of_Helen_Amidst_the_Wonders_of_the_Ancient_World_-_Google_Art_Project.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ancient_seven_wonders_timeline.svg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Great_Pyramid_of_Giza_(Pyramid_of_Cheops_or_Khufu)_(14823042753).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Le_Jupiter_Olympien_ou_l%27art_de_la_sculpture_antique.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:GR-olympia-zeus-bild.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Miniaturk_009.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Temple_of_Artemis.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mausoleum_at_Halicarnassus_by_Ferdinand_Knab_(1886)_cropped.png

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:South_East_View_of_the_Mausoleum_as_Restored_by_James_Fergusson,1862.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Colosse_de_Rhodes_(Barclay).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rhodes0211.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Philip_Galle_-_Lighthouse_of_Alexandria_(Pharos_of_Alexandria)_-_1572.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Great_Wall_of_China_at_Jinshanling.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mausolus.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1686_Mallet_Map_of_Ceylon_or_Sri_Lanka_(Taprobane)_-_Geographicus_-_Taprobane-mallet-1686.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:JohnMandeville.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alexandre_Cabanel_-_The_Roman_Monk.jpeg