Yakılan ve Yasaklanan Kitaplar: Tarihi Kendisi İle Başlatan ve Çin'e İsmini Veren Hükumdar

Sansür.. Bu kelime uzun bir süredir hayatlarımızın içinde aslında. Sizlere edebiyat alanından gelecek bir örnek anlatacağım için bu alandaki birkaç yasaklanmış kitabı sizinle paylaşmak istiyorum öncesinde. Bence listeye iyice göz atın çünkü eminim ismini hepimizin duyduğu o kadar popüler kitaplar var ki yasaklanmış ve yakılmış...

Bilimle başlayalım, Charles Darwin'in Türlerin Evrimi eseri o dönemler evrimin öğretilmesi üzerindeki yasak dolayısıyla yasaklanmış bir kitaptı. Hayırseverliğin değersiz kılınması sebebiyle İspanyol engizisyonu tarafından yasaklanmış bir kitap var desem, aklınıza ne gelir? Don Kişot! Ve tabii ki George Orwell'in 1984'ü... 

Şu sıralar yeniden çekilmiş filmi ile gündeme gelen ''Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok'' isimli roman dönem Almanya'sında yasaklanmıştı. Voltaire'in Candide'si müstehcenlikten, Lewis Carroll'ın Alice Harikalar Diyarında eseri hayvanlara gereğinden fazla insan özelliği yüklemesinden, Dostoyevski'nin Suç ve Ceza'sı gerici ve kötümser olmasından dolayı yasaklanmıştı. 

Tabii bizim yazarlarımız da bu sansürden kurtulmuş sayılmazlardı. Sabahattin Ali'nin Sırça Köşk öyküsü devlete direniş unsurları içermekten yasaklandı. Can Yücel, Attilâ İlhan, Nazım Hikmet gibi nice şairimizin şiirleri de döneminde yasaklanmıştı. Tabii bu listeler uzayıp gidiyor, sanmayın ki bugün popüler olan ve herkesin elinde taşıdığı kitaplar çıktıklarından beri böyleydi. 

Cesur Yeni Dünya kitabı, geleceğe dair öngörüleri sebebiyle yasaklanmıştı. Da Vinci'nin Şifresi, Bülbülü Öldürmek, Hamlet, Ulysses, Das Kapital, Hayvan Çiftliği, Felsefenin Temel İlkeleri, Küçük Kara Balık, Madame Bovary, Tommiks, Dönüşüm, Aşk Sanatı...

Gördüğünüz gibi sansür, yasaklama, toplatılma ve yakılma gibi sözcükler edebiyat dünyasının pek de uzak olduğu terimler değiller. Tabii şunu da söylemeliyim, bazı kitaplar belirli inançların egemen olduğu ülkelerde toplatılmışken bazıları sadece birkaç ülkede yasaklanmışlardı. Ve bu olaylar sadece yakın dönemde yaşanmadı. Ovid'in Aşk Sanatı eseri yasaklanıp yazar sürgün edildiğinde takvimlerimiz milattan sonra 8 yılında idi. Bugün vereceğim örnek de biraz ilginç, sevgili okurlarım! İlk Çin imparatoru ve Qin Hanedanlığı'nın kurucusu Qin Shi Huang'ın dönemine gidiyoruz.

Kitapların yasaklanmasından ve toplatılmasından bahsettik fakat bir konu daha var: Kitapların yakılmaları. Mesela İskenderiye Kütüphanesi... Milattan önce 259–210 yıllarında hüküm sürmüş Qin Shi Huang döneminde de bu tarz bir olay yaşanmıştı. Kendisi, kendinden önce gelenlerin kullandığı ''kral'' ünvanı yerine ''imparator'' ünvanını kullan Qin iktidarı süresince bölgede birbiri ile savaş halinde olan devletleri birleştirmişti. 

Kendisi hakkında günümüze kadar gelen bir başka özelliği de kendisinden önce gelenlerler ile, tarih ile karşılaştırılmak istenmediği için çokca kitabı yaktırmasıydı. 

Tartışmalı olsa da yüzlerce alim ve bilgini diri diri toprağa gömdüğü de söyleniyordu. Şiir, tarih ve felsefe kitapları ana hedefti. Zira şiirlerde ve arih kitaplarında geçmişin şanlı hükumdarları ve yaptıkları işler yazıyor, bunlardan kahramanca bahsediliyordu. Bunları okuyan insanların yaşadıkları dönemden hoşnut kalmayıp geçmişteki gibi hükumdarlar isteyeceklerinden korkuluyordu. Aynı şekilde felsefe kitaplarında da totaliter yönetim ile bağdaşmayan siyasi ideolojiler savunuluyordu. 

Bu kitap yakılmaları mirasa ve kültüre ne kadar zarar vermişti, tam olarak bilinemiyor. Kayıtların eksikliği bir yana yakılan birçok şiir ve felsefe kitabının bir örneği imparatorluk arşivinde saklanıyordu. Tarih kitaplarında ise çok büyük bir kayıp yaşandığı düşünülüyor zira tabiri caizse imparatorun onayından geçmemiş çoğu kitabın o dönemde yakıldığı düşünülüyor. Yani tarihin, Qin ile başlatılmaya çalışıldığı iddia ediliyor. 

Dönem kaynaklarına bakılırsa, felsefe okullarının kitaplarına sahip olanlara kitapları yakmaları emrediliyor, imparatoru veya onun tarihini eleştiren her kimse ö*lüme makhum ediliyor; tarih kitapları kullanılarak mevcut sistem eleştirisi yapan kimse ailesi ile i*nfaz ediliyordu. 

Bir söylentiye göre imparator sonsuz yaşam arayan iki Simyacı tarafından kandırıldıktan sonra da yüzlerce alimi diri diri yakma kararı almıştı. Kendisine karşı çıkan oğlu bile bir nevi sürgün yiyerek sınırları korumak adına görevlendirilmişti. Bu tür sansürler ve i*nfazlar uygulayan tek hükumdar kendisi de olmadı. Kendinden sonra gelenler ile yakılan kitapların ve canı alınan bilginlerin sayısı arttı.

Ben ilgi alanım gereği yaptığım bu tarih araştırmalarını sizlere anlatırken sahip olmayı dilediğim bir diğer özellik de şüphecilik ve doğru bilgiye ulaşma konusundaki güvenilirlik. Burada da bahsetmek zorundayım ki yeni dönem bazı araştırmacılar, bahsettiğimiz dönemde yapılanların biraz daha araştırılması gerektiğini düşünüyor. 

Zira felsefe kitaplarının, mağlup edilen devletin bilgilerini suçlamak ve onların bu eserleri yanlış anladıklarını göstermek amacıyla yakıldığını iddia edenler var. Aynı şekilde kitapların yakıldığının fakat bilginler içerisinde sadece ''yalancı ve sahtekar'' olanların hayatına son verildiğine inanlar da bulunmaktadır. 

Neticede Qin Shi Huang dönemi dünya tarihi ve mirası açısından böyle bir dönemdi. Tarih kitaplarından kendi dışındaki kayıtları silinmiş, tıp ve tarım gibi alanlara dokunulmasa da şiir, felsefe ve tarih konulu kitaplar yakılmış, söylentilere göre de nice bilginin ö*lüm emri verilmişti. Kendisinin Qin Hanedanlığı'nın, yani Çin'e ismini veren hanedanlığın kurucusu olduğunu da eklemek isterim. 

Kaynakça ve İleri Okuma:

• https://www.thecollector.com/qin-shi-huangdi-chinese-emperor/

• https://www.liverpoolmuseums.org.uk/stories/who-was-chinas-first-emperor

• https://www.britannica.com/biography/Qin-Shi-Huang

• https://www.freedomtoread.ca/resources/bannings-and-burnings-in-history/

• https://en.wikipedia.org/wiki/Burning_of_books_and_burying_of_scholars

• https://en.wikipedia.org/wiki/Qin_Shi_Huang

• https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0skenderiye_K%C3%BCt%C3%BCphanesi#Yeni_k%C3%BCt%C3%BCphane

• https://www.cnnturk.com/kultur-sanat/kitap/birol-aktastan-100-yasakli-kitap?page=11

• https://tamadres.com/blog/yazi/bir-zamanlar-yasaklanmis-kitaplar-ve-yasaklanma-nedenleri

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Yasaklanm%C4%B1%C5%9F_kitaplar

• https://kidega.com/blog/yasaklanan-10-kitap-ve-yasaklanma-gerekceleri/

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Yasakl%C4%B1_kitaplar_listesi

• https://en.wikipedia.org/wiki/Names_of_China

• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_book-burning_incidents

Resimler:

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Killing_the_Scholars,_Burning_the_Books.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:NewYorkSocietyForTheSuppressionOfVice.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chile_quema_libros_1973.JPG

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Escrutinio_cura_barbero.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1933-may-10-berlin-book-burning.JPG

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Index_librorum_prohibitorum_Benedicti_XIV_1758._Frontispicium.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roundel_with_Allegorical_Scene_of_Book_Burning_MET_cdi1992-415.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:QinShiHuang19century.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Qin_Dynasty.png

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Qinshihuang.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Qin_Shi_Huang_statue.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Buecherverbrennung_Wartburg.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Constantine_burning_Arian_books_(cropped).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Feodor_burn_books_of_nobility.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Foxe%27s_Christian_martyrs_of_the_world;_the_story_of_the_advance_of_Christianity_from_Bible_times_to_latest_periods_of_persecution_.._(1907)_(14760920276).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paracelsus;_painting_by_Ernest_Board_Wellcome_M0001830.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saint_Paul_and_the_burning_of_pagan_books_at_Ephesus.png

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nuremberg_chronicles_-_Suns_and_Book_Burning_(XCIIv).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Commemorative_Plaque_book_burning_Frankfurt_Hesse_Germany.JPG