Bosna-Hersek'in, Mostar'ın İncisi: Mostar Köprüsü ve Tarihi

Yakın zamanda bir Balkanlar gezisi yaptım ve gezide pek çok tarihi yer görme imkanım oldu. Bu yerlerden ve şüphesiz sayfada bahsetmem gerekenlerden biri de Mostar kentidir. Mostar kenti Bosna-Hersek'in güney kısmında yer alan ve bizlerin tarihi köprüsü ile ismine aşina olduğumuz küçük bir yer aslında. Ama önemi bizler için biraz daha fazla olmakla beraber yüksek bir yer olduğunu da söylemek gerekir.

Konularla ilgili tarih yanında gezi yazısı tarzında yazılar da hazırlayacağım için bazı gönderiler tarih-araştırma-bilgilendirme temalı ve ağırlıklı, bazıları da gezi temalı olacaklar. İkisine de, hem tarih yazılarına hem de gezi notlarıma göz atmayı unutmayın. 

Mostar kenti ismini tarihi köprüye gardiyanlık yapan ''mostari'' lerden, muhafızlardan almaktaydı. Kent taş köprüsü ile simge haline gelmişse de bundan önce de iki yakayı birbirine bağlayan köprüler olmuştu. Antik zamanlarda ve orta çağda da bölge hakkında kaynaklara rastlansa da kentin büyümesi ve popülasyon kazanması Osmanlı döneminde oldu. Köprühisar olarak isimlendirilen şehirde, 1557 yılında Kanuni tarafından bir köprü yapılması emredildi. 1566 yılında köprünün yapımı tamamlanmıştı ve yapıldığı dönemde bile Neretva nehrinde yükselen bu yapı bir mühendislik harikası olarak görülmeye başlandı. Yapan mimar, Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayrettin'idi.

Bölgeyi ziyaret eden Evliya Çelebi köprü için bir uçurumdan diğerine uzanan bir gökkuşağı benzetmesi yapmıştı. 16 ülke gezdiğini, bu kadar yüksek bir kemerden, köprüden geçmediğini belirtmiş; bir kayadan diğerine uzattıkları bu yapıyı gökyüzüne fırlattıklarını söylemişti. Kendi deneyimlerimi de aktarmam gerekirse köprü yazdığım gibi sadece sudan yüksek olmakla kalmayan (sudan yaklaşık 20 metre yukarıda) oldukça dik bir köprü aynı zamanda. Kaygan ve tepedeki güneş ile birkaç adım çıkması bile yoran bir köprü.

Tarihi de mühendesliği kadar önemli bir yapıdır Mostar Köprüsü (Stari Most, Eski Köprü). Ne yazık ki 1566 yılında yapılan bu taş köprü 9 Kasım 1993'te, saat 9 sularında; Bosna Savaşı sırasında altındaki Neretva'nın sularına gömülmüştü. Bosna kuvvetlerinin askeri ikmal hattı olarak köprüyü kullanması sonucu Hırvatistan kuvvetleri köprüyü top ateşine tutma kararı almıştı. Yıkılan körpü yerine birkaç geçici köprü kurulmuş, 2000'li uyıllarda uluslararası bir komite tarafından köprü günümüzdeki halini almıştır. Okuduğum kadarıyla köprünün yapımında, nehre düşen orijinal taşlar kullanılmıştır. Dere yatağından kaldırılan malzemeler kullanılmış, eksik elemanlar orijinal ocaklarda orijinal tekniklerle şekillendirilmişlerdi.

Bu arada şundan da bahsetmeden konuyu kapatmayayım eğer köprüyü görmeye giderseniz, köprüden atlayanlara denk gelebilirsiniz belki. Uzun zamandır bir gelenek olarak dalgıç kulübü bulunan kentte bazı kişiler izlemeye gelenlerden para toplar, nehre atlarlar. Yıllardır yapılan bir gelenek olduğu için belirtmek istedim. Hikayesi de evlenecek erkeklerin, kızların babasına cesaretlerini kanıtlamak amacıyla köprüden atlamalarından gelmektedir. Ben de rehberimizin yalancısıyım tabii bazı konularda. 

Kendi araştırmalarımdan da bir bilgi vereyim, Mostar köprüsü yakınlarında ''eğri köprü, Kriva Cuprija'' ismiyle bilinen küçük bir köprü daha var. Bu köprünün mimar Hyartettin tarafından deneme amaçlı yapıldığı söyleniyor. Tarihi önemi var mı yok mu tartışmaya açık tabii ama benden söylemesi. 

Kaynakça ve İleri Okuma:

• https://whc.unesco.org/en/list/946/

• https://www.ovpm.org/city/mostar-bosnia-and-herzegovina/

• https://www.turizam.mostar.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=224&Itemid=435&lang=en

• https://www.wonders-of-the-world.net/Bridge-of-Mostar/History-of-the-bridge-of-Mostar.php

• https://www.historyhit.com/locations/mostar-bridge/

• https://kulturenvanteri.com/tr/yer/egri-kopru-mostar/#16/43.3367/17.81314

• https://en.wikipedia.org/wiki/Mostar

• https://en.wikipedia.org/wiki/Stari_Most

• https://en.wikipedia.org/wiki/Croat%E2%80%93Bosniak_War

• https://en.wikipedia.org/wiki/Neretva

Resimler:

• Kendi çektiğim fotoğrafları kullanıyorum. Lütfen kullanmak istiyorsanız iletişime geçin.