Merhabalar, son zamanlarda Roma hakkında pek çok okuma yapmama rağmen bu okumaların krallık devrinde yoğunlaşması üzerine imparatorluk devri hakkında da bir şeyler okumalıyım diye düşünerek; özet niteliğinde kısa bir kitap arayışına girmiştim.
Giriş seviyesi bir kitap olarak düşünüp Prof. Dr. William Stears Davis'in ''Roma İmparatorluğu Tarihi -Ana Hatları ile-'' kitabını aldım. Bazı noktalarda tam da istendiği gibi bilgilendirdiği için sevdiğim yönleri olduğu kadar yaptığı ''komik'' doğu-batı karşılaştırmaları ile eleştireceğim yerleri de olacak bu kitabın. Gelin beraber inceleyelim:
Yazar kitabın başında bu eseri, üniversitelerdeki Roma'nın yıkılışı ve Orta Çağ'ın başlangıcı periyodunun anlaşılmasındaki zorluğu göz önüne alarak yazdığını belirtiyor. Özellikle orta çağ'ı anlamak için Roma'yı anlamak gerektiğini söylüyor ve bunu gerçekten anlatmaya çalıştığını sezebiliyorum. Şans eseri bu kitap bittikten hemen sonra Fransız İhtilali'ni anlatan bir kitaba başladım ve kitap başlangıçta ''Orta Çağ nasıldı?'' gibi bir giriş yapıyor. Söylediğim gibi şans eseri, orta çağ'ı anlamak için roma'yı bilmek gerekliliği yüzüme çarpmış oldu böylece.
Yazar bahsettiği anlaşılmazlığı çözmek için de imparatorlar, isimler üzerinden gitmeyi tercih etmiş. Öncelikle kitap gerçekten bir giriş kitabı, hatta zor bir giriş kitabı çünkü içeriği o kadar sade tutmuş ki; art arda isimler okuduğumu hissettiğim zamanlar oldu. Bazı imparatorlar hakkında çok kısa bilgiler verilerek hemen diğer imparatora geçilmiş.
Burada bir ikilik olduğu için kitabı ''önerme'' noktasını sizlere bırakmak durumunda kalacağım zira; bazı imparatorlar gerçekten özet bir şekilde gayet güzel açıklanmış. Nasıl kişilerdi, ne yaptılar, insanlar onları nasıl gördü, Roma imparatorluğu'na ne kattılar veya ondan ne götürdüler gayet açık ve net bir şekilde ortaya konmuş. Okuyucular ayrıntıya gömülmemiş ve kitap amacına uygun bir şekilde yeterince bilgilendirmiş. Trajan, Nero, Marcus Aurelius... Aynı şekilde kitabın aralara girip imparatorlukta ordudan, ekonomiden, dinden ve toplumdan bahsetmesi de çok hoşuma gitti. Sadece ''imparatorlar neler yaptı'' sorusundan ziyade ''imparatorluk nasıldı?'' sorusuna da cevaplar verilmişti.
Gelelim kötü yönlerine, bazı imparatorlar ise çok hızlı geçiliyor. Sonuçta alanımız tarih ve bilinmezliklerle dolu pek çok nokta var fakat durum bu değil; mesela konu Caligula'ya geldiği zaman yaptığı akılsız davranışların tarih biliminin konusuna girmediğini düşünerek yazarımız bu imparatordan detaylı olarak bahsetmeyi yersiz gördüğünü belirtiyor. Eleştirmek istediğim bir diğer yönü, yazarın Doğu ve Batı arasındaki ''komik'' karşılaştırmaları.
Bu konuda pek çok örnek mevcut kitapta fakat gözüme en çok batanı paylaşmak istiyorum sizlerle: Yazar Batı'nın, Doğu'dan gelen pek çok iyi ve kötü dini tesirden etkilendiğini yazıp buna birkaç örnek veriyor. Sonra ekliyor, bu etkinin daha az hayal kurma yeteneği olan Doğu'nun, daha entelektüel Batı'nın dini ihtiyaçlarını karşılama girişimi olmakla sınırlı kaldığını söylüyor.
Bu yoruma ne diyebileceğimi bilmiyorum dahi. Kitap 1909 yılında yazılmış ve hakkında başka incelemelere bakmak istediğimde hiçbir şey bulamıyorum açıkçası. Hakkındaki birkaç yorumdan başka elle tutulur tek bir yazıya rastladım, o yazı da 1910 senesine ait. Yani elde var sıfır. Belki de popülerleşmeme sebebi alanında iyi bir kitap görülmemesidir bilmiyorum fakat eleştiriye geri döneyim: Bu yorumun ben ne düşünülerek yazdığını gerçekten anlamadım. ''Hayal kurma yeteneği az Doğu'' hiçbir tarihi eleştiri içermemekle beraber aşağılamaktan başka bir amaca hizmet etmiyor gibi duruyor aslında. Doğu'nun eleştirilecek çok şeyi olabilir, ama hayal gücü nasıl bir kıstas bunu pek anlamadım. Okuduğum kitap üzerinden, yani bir çeviriyi kaynak alarak bu incelemeyi yazdığımı da tekrar belirtmek isterim. Belki de anlam kaymasına uğramış bir cümledir çeviri sırasında.. Bu ihtimali de es geçmek istemem.
Uzun lafın kısası pek çok imparator için güzel bilgiler edindiğim ve sadece imparatorlar hakkında değil; Roma'nın dini, ekonomisi ve toplumsal yapısı ile ilgili de yeni şeyler öğrendiğim bir kitap oldu. Fakat bazı noktalarda da sayfaların sığ kaldığını, bazı bölgelerin hızlıca geçildiğini hissettim. Bazı noktalarda da din merkezli yorumları, doğu-batı karşılaştırmaları objektiflikten uzaklaştığını gösterdi bana. Giriş niteliğinde, hızlıca okuyup sindirilebilecek bir kitap kanımca. İyi okumalar diliyorum.
Kaynakça:
- DAVIS, William Stearns, Roma İmparatorluğu Tarihi -Ana Hatları ile-, Çev.: Elif Bulanalp, İstanbul, Ark Kitapları, 1. Baskı, 2020
- https://academic.oup.com/ahr/article-abstract/15/2/426/46568?redirectedFrom=PDF
Resimler:
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Motte_Cesar_s%27ennuie_(version_plus_claire).jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Portrait_of_William_Stearns_Davis.jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Traianus_Glyptothek_Munich_72.jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Parthamasiris,_King_of_Armenia,_Son_of_Pacorus,_Humbles_Himself_before_Trajan.jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pergamon_Trajan_temple_054.jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gaius_Caesar_Caligula.jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roman_Empire_Trajan_117AD.png
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Labarum_of_the_Roman_Empire_(purple).png
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cole_Thomas_The_Course_of_Empire_Destruction_1836.jpg
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:THOMAS_COUTURE_-_Los_Romanos_de_la_Decadencia_(Museo_de_Orsay,_1847._%C3%93leo_sobre_lienzo,_472_x_772_cm).jpg
İnceleme için teşekkürler
YanıtlaSilTeşekkürler
Sil