Antik Mısır'ın İlk Firavunu Kimdi ve Gerçek miydi?

Antik Mısır Medeniyeti'nin ilk firavunu kimdi biliyor musunuz? Bu soruyu ilk okuduğunuzda aklınızda bir isim canlanmıyor olması doğal zira tarihçiler ve bu konuya özellikle değer veren Mısırbilimciler dahi bu konuda hemfikir olmuş değiller. Fakat geneli bir isimde karar kılmış gibi görünüyor: Menes ve aynı zamanda Narmer.

Öncelikle bu iki isim birbirlerinden tür olarak ayrılırlar, Mısır firavunlarının birden fazla ünvanı olurdu. (Buranın detayına dilerseniz kaynakçada girebilirsiniz zira ben biraz daha farklı bir konuyu araştırırken bu konuya girmiş bulunup; açıklamadan geçmek yanlış olacağından buraları yazmaktayım :D) Mısır firavunları yaklaşık 5 isim/ünvan taşırlardı. Bunlardan bir tanesi Horus adı, bir diğeri de doğum adı idi. Menes bir ''doğum adı'' iken Narmer bir Horus adıydı. 

Firavunların böyle kaydedilmeleri, daha doğrusu bizim bıu bilgilere ulaşmamızı şu soruyu doğuruyordu: Menes ve Narmer aynı kişiler miydi? Bunu tam olarak bilemiyoruz, kimi tarihçiler böyle olduğunu söylüyor, kimilerince de ilk firavun Narmer, ondan sonra gelen ise Menes idi.

Peki kim olduğundan emin olamasak dahi neden bu kişiye ilk firavun deniyordu? Bu isimler MÖ 3200-3000 seneleri arasında yaşamışlardı, bundan önce Mısır topraklarını yöneten kimse yok muydu? Neden medeniyetin başlangıcı bu tarihler alındı?

Ben bu soruya, bu konuyu araştırırken ayrıca takıldığım için bu yazıma da eklemek istiyorum zira insanlar bundan 10.000 sene önce de yaşıyor, topluluklar kuruyor ve savaşıyorlardı. Kültürleri veya toplulukları medeniyet yapan şey neydi? Sanıyorum bu sorunun cevabı aslında ilk okuldan beri bizlere verilmişti fakat ben unutmuştum: Yazı. Mısır imparatorluğu tam olarak bahsettiğimiz kişilerin hükumdar oldukları dönemde yazıyı bulmuş, tarih sahnesini doldurmaya başlamışlardı. Tabii bir durum daha var:

Narmer veya Menes, karışıklığı sizlere anlattığım için tekrar açıklama gereği duymadan ilerliyorum; Mısır'ı birleştirmiş kraldı. Antik Mısır'da topraklar Yukarı ve Aşağı Mısır olarak ayrılırdı, hatta birleştikten sonra firavunların Pschent ismi verilen ''ikili'' bir taç takma sebebi de buydu. Tacın kırmızı kısmı Aşağı yani Akdeniz'e yakın olan Mısır'ı, beyaz kısmı ise Yukarı yani Akdeniz'e uzak olan Mısır'ı temsil ediyordu. Tabii firavunun fethi sadece toprakların değil kültürlerin ve toplumların da birleşmesini sağlamıştı. Tabii bazı kaynaklara göre de bu birleşme Narmer'den çok daha önce başlamış fakat kendi döneminde tamamlanmıştı. 

Manetho, Herodotus gibi tarihi kişilikler ve daha sonralarında bulunmuş kral listelerinde Min, Menes, Meni gibi isimler ile anılan kralın tek başarısı da bu toprakları birleştirmek değildi. Mesela Herodot'un yazılarında Nil'in yönünü değiştirdiği yazıyordu. Manetho, toprakları birleştiren bu kralı inanılmaz bir savaşçı olarak göstermekle kalmayıp aynı zamanda medeniyetin kapılarını açan yazıyı da kendisinin keşfettiğini bildiriyordu. Romalı Pliny de bu bilgiyi destekliyordu. Hükumdarlığı boyunca refah seviyesi yüksek olmuş, insanlar sanata ve lükse yönelmişlerdi. Aynı şekilde tarihçi Sicilyalı Diodorus da lüks konseptinin Menes tarafından bulunduğunu yazıyordu.  

Peki bu firavunun sonu nasıl gelmişti? Hak verirsiniz ki bu konuda da bazı ikilikler vardır. Manetho'ya göre firavunun sonu bir su aygırı tarafından getirilmiştir. Sicilyalı Diodorus ise ''Firavun Menes'in ölümü - bir efsanenin sonu'' başlıklı yazısında hükumdarın köpekler tarafından kovalanırken bir gölete düştüğünü ve timsahlar tarafından kurtarıldığını yazmaktadır. Bu da bazı kimseleri köpekler veya timsahlar tarafından sonunun geldiğini düşünmeye itmiştir. Bir başka ilginç teori de bir arı sokması sonucu şok geçirerek hayatını kaybetmiş olmasıdır. 

Bu kaynaklara göre Menes çok uzak topraklara ziyaret ettiği sırada (Britanya Adaları) bir arı tarafından sokulmuştur ve hatta bu bilgilerin firavunun gömüldüğü odadan çıkan iki levhadan alındığı söylenmektedir fakat firavunun bu topraklara ziyareti pek de mümkün görünmemektedir. Aynı şekilde bu levhalar üzerinde görülen ''arı iğnelerinin'' birbirine eş iki levhadan sadece birinde bulunması ve bir ''çizik'' gibi görünmesi, arı kelimesinin su aygırı kelimesi ile benzerliği veyahut ''arı'' sanılan işaretlerin levha numaraları olduğu gibi verilere de rastladım. Konu hakkında birlik olmadığını söyleyerek bitirebilirim sanıyorum.

Hali hazırda hakkında az şey bildiğimiz ve öğrenmeye devam ettiğimiz bir alan olduğundan her zaman yaptığım gibi sizleri tekrar okumaya ve araştırmaya davet ediyor, kaynakça ve ileri okuma bölümüne göz atmanızı öneriyorum. İyi okumalar dilerim.

Kaynakça ve Daha Fazlası:

• Ring, J., Grosber, M., Brockow, K., & Bergmann, K.-C. (2014). Anaphylaxis. In History of Allergy (pp. 54–61). S. Karger AG. https://doi.org/10.1159/000358503

• Kruszewski J. Alergologom pod rozwage--czy faraon Menes zginał od ukaszenia osy? [Up to allergy specialists' consideration: did Pharaoh Menes die of a wasp sting?]. Pol Merkur Lekarski. 2003;14(84):708-710.

• Whiteley SM. The history of immediate hypersensitivity reactions. Anesthesiology. 1995;82(1):316. doi:10.1097/00000542-199501000-00048

• Vetter RS. Wasp or hippopotamus?. J Allergy Clin Immunol. 2000;106(1 Pt 1):196. doi:10.1067/mai.2000.106547

• Childe, V.G.(2020) Doğu'nun Prehistoryası, 4. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları

• Memiş, E. (2006) Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi, 1. baskı. Ankara: Ekin Kitabevi

• İnan, A. (2018). Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti. 4. baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

• https://www.thoughtco.com/menes-first-king-of-egypt-119800

• https://www.thoughtco.com/who-was-the-first-pharaoh-of-egypt-43717

• https://hannahfielding.net/names-pharaoh/#:~:text=In%20Ancient%20Egypt%2C%20a%20king's,Horus%20name%2C%20prenomen%20and%20nomen.

• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_pharaohs#Early_Dynastic_Period

• https://education.nationalgeographic.org/resource/pharaohs/

• https://www.ancient-egypt.org/who-is-who/m/menes.html

• https://www.britannica.com/biography/Menes

• https://en.wikipedia.org/wiki/Pschent

• https://en.wikipedia.org/wiki/Civilization

• https://en.wikipedia.org/wiki/Cradle_of_civilization#Ancient_Egypt

• https://www.britannica.com/biography/Manetho

• https://en.wikipedia.org/wiki/Upper_and_Lower_Egypt

• https://en.wikipedia.org/wiki/Narmer

• https://en.wikipedia.org/wiki/Menes

• https://www.jstor.org/stable/4436037 (Herodotus' Account of Pharaonic History, Alan B. Lloyd)
  
  

Resimler:

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Narmer_Palette_verso.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Narmer_serekh_on_alabaster_jar_from_Abydos.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Djer_cylinder_seal.png

• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Double_crown.svg/1536px-Double_crown.svg.png

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Luxor_Tempel_15.jpg

• https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Pharaoh_Seti_I,_detail_of_a_wall_painting_from_the_Tomb_of_Seti_I_at_the_Valley_of_the_Kings,_Western_Thebes,_Egypt._Neues_Museum.jpg

• Midjourney Yapay Zeka Motoru
  
  
• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Egyptian_tomb_wall-painting_-_Egyptian_Collections%2C_Vol._XI_%281826-1838%29%2C_f.118_-_BL_Add_MS_29822.jpg
  
  
• https://en.wikipedia.org/wiki/Bee_%28hieroglyph%29#/media/File:Funerary_cone,_E_8420_(032007_06_c1).jpg
  
  
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bee_art_detail,_from-_MET_DP121468_%28cropped%29.jpg