Napolyon (2023) Filmi Tarihi Gerçeklerle Ne Kadar Uyumlu?

Ridley Scott'un Napolyon (2023) filmi hakkında bir eleştiri yazmıştım daha önce; bu sefer de farklı bir içerikle aynı konuyu ele almak istedim: Biz filmleri izliyor, haklarında çeşitli fikirler ve düşünceler üretiyoruz. Bunlar tamamen öznel ve kişisel cümleler içeriyorlar. Biraz daha objektif bakıp, filmin tarihi gerçekliğini tartışmak istiyorum biraz da. Kendi okumalarım daha çok Antik ve Orta Çağ üzerine yoğunlaşıyor, Fransız İhtilali hakkında da araştırmalar yapsam da kendimi pek yetkin hissettiğim söylenemez bu sebeple -kendimi yetkin hissettiğim konularda da/hi yaptığım gibi tabii ki- bol bol diğer kaynaklardan yararlanacağım. Kaynakça kısmından da bunlara ulaşabilirsiniz. 

Genel itibari ile film hakkında yaptığım eleştiriyi ve düşüncelerimi diğer yazıda bulabileceğinizi tekrar belirtmiş olayım, gelelim Napolyon filminin objektif değerlendirmesine; tarihe uygunluğuna! (Historical accuracy kelimeleri kullanılır genellikle tarihi/periyodik bir filmin tarihi gerçekler ile ne kadar uyumlu olduğunu belirtmek için.)

Başlamadan önce şunu da belirtmek isterim ki filmler her zaman tarihi gerçekliğe uymaları için yapılmazlar. Hatta çoğu zaman, bile isteye bu gerçeklerden sapılır. Yani bu yazıda örnek vereceğim olayların filmde farklı - gerçekte farklı olmaları filmin başarısı ile alakalı bir gösterge olarak kullanılamaz, kullanılmamalıdır. 

Bu yazının ister istemez film hakkında spoiler içereceğini de belirtmiş olayım, izlememiş biriyseniz; yazıyı filmi izledikten sonra okumak için kaydetmenizi öneririm :D

Piramitlerin Top Atışına Tutulması

Filmin en can alıcı görsellerinden biriyle başlamak istiyorum, 1798 Temmuz'unda gerçekleşe Piramitler Muharebesi'nda Napolyon'un topçu birliklerinin piramitlere top atışında bulunduğunu ve piramitleri vurduğunu görüyoruz.

İşin aslı şu ki, savaş piramitlere bu kadar yakın mesafede gerçekleşmemişti. 21 Temmuz 1798'de gerçekleşen muharebe Büyük Giza Piramidi'nden 15 km (9 mil) uzaktaki bir alanda yapılmıştı. Yani piramitlerin vurulmuş olması bir yana, savaş alanı için filmde gösterildiği kadar heybetli bir manzara oluşturmuşlar mıydı o bile bir soru işareti. Ki kendisinin yanında akademisyenler getirdiğini biliyoruz, Mısır medeniyetini inceleyebilmek adına. Yani bu haliyle bile piramitleri bile isteye vurabileceğini düşünmek biraz gülünç oluyor. 

Bu konuda şunu da belirtmek isterim ki filmin çekimleri esnasında, başvurulan tarihçiler sahne için tarihte böyle bir olayın yer almadığını yönetmene bildirmiş. Fakat yönetmen bu sahnenin filmden çıkmasını istememiş. Tarihçilere ''Bunu ilk duyduğunuzda güldünüz değil mi'' sorusunu yöneltmiş, evet cevabını alınca da ''Sahne kalıyor.'' demiş. Duyulan geçmiş zaman tabii ki, kaynaklar kaynakça kısmında var bahsettiğim gibi. 

Gölde Boğulan Koca Bir Ordu

2 Aralık 1805'te gerçekleşen Austerlitz savaşında Fransızlar, Rusya ve Avusturya orduları ile karşı karşıya gelmişlerdi. Hakkında kitaplar dahi yazılan savaş taktiklerine girmeden, sadece film için konuşacak olursak bu sahneyi ben bir hayli sevmiştim; fakat gerçekte olaylar beyaz ekranda gördüğümüzden biraz daha farklıydı. 

Filmde, Fransız kuvvetleri karşısında yenilerek geri çekilmeye başlayan ordular koca bir gölün üstüne çekiliyorlar. Dondurucu soğuktan dolayı buz tutmuş bir göl, üzerinde yüzlerce asker ve toplarına ateş emri veren Napolyon. Filmde, her bir top atışı nehrin üzerindeki buzu kırıyor ve koca ordu suyun dibine giriyordu. 

Tarihçiler bu olayın efsaneleştirilmesine rağmen küçük bir önemi olduğunu söylüyorlar. Düşüncelerden birisi de bu olayın biraz tesadüfi şekilde gerçekleştiği, yani Napolyon'un bu olayı amaçlayan bir plan yapmadığı. Daha da ilginç olanı da gerçekte bu göllerde, filmde gösterildiği kadar kaybın yaşanmamış olmasıydı. Napolyon'un emri ile kurutulan ''gölcükler''den 1-2 asker ve 100-150 at çıkartılmıştı.

Şunu da belirtmeli ki savaş filmde bir kar fırtınasının ortasında ve karanlık bir zamanda yapılmış gibi sahnelenmiştir. Gerçekte Austerlitz savaşı soğuk olmasına karşın güneşli fakat sisli bir günde gerçekleşmişti. 

Napolyon'un Savaş Alanına At Sürmesi ve Şapkasından Vurulması

Napolyon filmin son sahnelerinde yer alan Waterloo savaşında, kendisi de savaş alanında savaşırken resmediliyor. Tabii bir savaş filmine, bir komutanın savaşmasından daha cesurca ve şanlı görünen pek az şey konulabilir. Fakat siz de hak verirsiniz ki özellikle de böyle büyük savaşlarda savaşları yöneten ''beyinler'' savaş alanında olmakla beraber bizzat kargaşanın içinde olmaz. 

Napolyon sadece kendi yüzyılının değil, tüm tarihin en iyi generallerinden biriydi. Savaş taktikleri ve görüşü ile hayranlık uyandıran bir liderdi. Savaş alanında bulunuyor. savaşı ordusunun yanından yönetiyordu. Fakat filmdeki gibi bizzat savaş alanına at süren bir asker de değildi. 

Yine Waterloo sahnesinde, bir nişancının Napolyon'u vurmaya çalışırken onu şapkasından ıskaladığını görüyoruz. Savaşta giydiği şapka yıllar önce bir müzayede de satılmıştı ve üzerinde ben herhangi bir kurşun izi görmemiştim. Şunu da belirtmek gerekir ki günümüz tabiiri ile keskin nişancılar o dönemde var olan rütbelerden biri değildi. 

Napolyon'u vurmak isteyen bir asker gerçekten de olmuştu,kendisi bir topçu yüzbaşıydı. Ve Wellesley o ünlü cevabını gerçekten de vermişti: Ordulara komuta eden generallerin, birbirlerine ateş etmekten daha iyi işleri vardır.

Düşen Atının İçinden Mermi Çıkartması

Napolyon filmin başlarında, Toulon Kuşatması sırasında beyaz bir at sürüyor ve bu at bir top ateşinin hedefi olarak vuruluyor. Sonraki sabah, kuşatmadan sonra Napolyon atının yanına geliyor ve atın içindeki topu çıkartıyor. Yanındaki askerin kucağına atarak ''annesine'' gönderilmesini söylüyor. 

Ben bu sahne ile seyirciye neyin gösterilmek istendiğini pek anlayamadım ama tarihi kaynaklarda böyle bir olaya rastlanmıyor. Çeşitli anılarda, Napolyon'un kaybettiği atlardan bahsediliyor. Farklı kaynaklar, farklı sayılar veriyor olsa da Napolyon ve atları hakkında kaynaklar günümüze gelmiştir. Büyük ihtimalle Toulon kuşatması sırasında gerçekten de bir atı top atışı sonucu hayatını kaybetmiş olabilir ama içinden topu çıkartıp onu annesine göndertmesi, pek uyumlu bir hikayeymiş gibi durmuyor.

Napolyon ve Wellington Dükü'nün Bir Gemide Buluşması

Filmde, Waterloo savaşından sonra Napolyon ile Wellington Dükü Arthur Wellesley'in bir İngiliz gemisinde buluştukları görünüyor.

Napolyon'un kaleme aldığı günlüklerine bakarak, Wellesley'i ''yetenekli bir adam'' olarak gördüğü ve savaşlardaki savunma stratejilerinden etkilediğini anlayabiliyoruz. Wellesley de aynı şekilde yazdığı bir mektupta Napolyon için ''şimdiye kadar uğraşmak zorunda kaldığım en zorlu düşman'' sözlerini sarf ediyor. Avrupa'nın istikrarına dair bir tehlike olarak gördüğü rakibine saygı duyduğunu anlayabiliyoruz. İkilinin birbirlerine karşı saygı duyduklarını anlayabilsek de gerçek hayatta hiçbir zaman görüşmemiş, yüz yüze gelmemişlerdi. 

Marie Antoinette'nin İdamı

Marie Antoinette, 16 Ekim 1793'te infaz edilmişti. Napolyon bu süre zarfında, yaklaşık 3,5 ay süren (29 Ağustos – 19 Aralık 1793) Toulan Kuşatmasını yönetiyordu. Filmin ilk sahnesinde infaza katıldığı gösterilmiş olsa da, aralarında yaklaşık 800 küsür kilometre vardı..

Genç Napolyon ve Yaşlı Josephine, Ayrılıkları ve Son

Filmde Napolyon'u canlandıran Joaquin Phoenix, 49 yaşında fakat Napolyon Fransa İmparatoru olduğunda 35 yaşındaydı. Bu benim için büyük bir olay değil tabii ama normalde Napolyon'dan 6 yaş daha büyük olan Josephine'nin, Phoenix'ten 14 yaş daha küçük olan Vanessa Kirby tarafından oynanması ekranda görülenleri tarihte yaşananlardan bir hayli uzaklaştırıyor. 

Filmde ikili 1809'da boşanıyorlar fakat gerçekten bu olay 1807 yılında oluyor ve boşanırlarken Napolyon'un Josephine kişiliği gereği tokat atmayacağını söylüyor tarihçiler. 

Ve gelelim Josephine'nin hayatını kaybettiği yıla. Josephine gerçek hayatta, filmdekinden 1 sene önce, Napolyon'un Elba adasına sürgününe bir gün kala hayatını kaybediyor. Filmde bu tarihlerin bir hayli karıştığını söyleyebiliriz. 

Napolyon'un Kendisine Taç Giydirmesi

Bu olay aslında tarihi olarak tutarlıdır fakat gerçekleşenlerin sahneye aktarılırken olandan biraz daha farklı resmedildiği düşünülüyor. Napolyon gerçekten de papa kendisine tacı takacağı zaman tacı almış ve kendi elleri ile tacı takmıştır. Fakat filmde bu olay sanki Napolyon tarafından o an kararlaştırılmış, aceleyle verilmiş ani ve çocukça bir plan gibi gözükmektedir. Tarihçiler bunun daha tutarlı, sağlam ve planlanmış bir olay olduğu görüşünü benimser.

Anlayacağınız, film tarihi açıdan değerlendirildiği zaman pek çok hatalı ve eksik sahneye sahip. Eleştirimde de yazdığım gibi, Napolyon gibi bir karakteri iki buçukluk saatlik bir filmde tüm yönleriyle anlatmanız zaten mümkün değil fakat buna rağmen film beklediğimin bir hayli altında kaldı benim. 

Konu hakkında internette bir şeyler ararken yönetmen Ridley Scott'un tarih eleştirmenlerine karşı sert cevaplar verdiğini de gördüm. Tarihçilerin de orada olmadıklarını bu sebeple susmaları gerektiğini söylüyordu mesela. Bu konuda yorum yapmak pek istemiyorum, konu hakkında daha fazlasını okumak isterseniz kaynakça kısmına göz atmanızı öneririm. İyi seyirler.

Kaynakça:

• https://www.ngv.vic.gov.au/napoleon/facts-and-figures/napoleon-in-egypt.html#:~:text=Nevertheless%20it%20was%20in%20the,a%20tactic%20first%20deployed%20in

• https://shannonselin.com/2017/07/napoleon-pyramids/

• https://www.worldhistory.org/article/2238/battle-of-the-pyramids/

• https://www.historyvshollywood.com/reelfaces/napoleon/

• https://www.historyextra.com/period/georgian/napoleon-movie-film-real-true-history/

• https://www.kcl.ac.uk/disjointed-rushed-inaccurate-historian-reviews-ridley-scotts-napoleon

• https://variety.com/2023/film/news/napoleon-inaccuracies-french-historians-pyramids-1235823975/

• https://www.timeout.com/news/how-accurate-is-the-napoleon-movie-the-historical-facts-and-fiction-you-need-to-know-before-watching-112123

• https://historyatnorthampton.com/2023/11/30/two-historians-review-napoleon-2023/

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Piramitler_Muharebesi

• https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_the_Pyramids

• https://www.quora.com/Did-Napoleon-Bonaparte-actually-engage-in-hand-to-hand-combat-in-his-battles-like-other-generals-did-or-did-he-just-command-the-army-from-a-safe-distance

• https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/18h65uv/in_the_film_napoleon_2023_napoleons_first_horse/

• https://www.historyextra.com/period/georgian/napoleon-movie-film-real-true-history/

• https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Toulon_(1793)

• https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Austerlitz

• https://www.youtube.com/watch?v=f0cTv-djvxg&ab_channel=FilmSpeak

• https://en.wikipedia.org/wiki/Marie_Antoinette

• https://www.youtube.com/watch?v=39DrqNDz0H8&ab_channel=HistoryLegends

• https://en.wikipedia.org/wiki/Napoleon_(2023_film)#Historical_accuracy

• https://en.wikipedia.org/wiki/Napoleonic_Wars

• https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Austerlitz#Endgame

• https://www.reddit.com/r/Napoleon/comments/185h66s/ridley_scotts_british_sniper_in_the_film_napoleon/

• https://www.youtube.com/watch?v=cw4mP6rYrOw&ab_channel=KingsandGenerals

• https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/184lt2x/question_about_snipers_at_the_battle_of_waterloo/

• https://www.youtube.com/watch?v=fvE-Zqt2Ggc&ab_channel=WatchMojo.com

• https://www.youtube.com/watch?v=fvE-Zqt2Ggc&ab_channel=WatchMojo.com

Resimler:

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Francois-Louis-Joseph_Watteau_001.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Louis-Fran%C3%A7ois_Baron_Lejeune_001.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bonaparte_en_Egypte.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La_bataille_d%27Austerlitz._2_decembre_1805_(Fran%C3%A7ois_G%C3%A9rard).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Charles_Th%C3%A9venin_-_Reddition_de_la_ville_d%27Ulm.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Battle_of_Austerlitz,_Situation_at_1800,_1_December_1805.png

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bacler_d%E2%80%99Albe,_Eve_of_the_Battle_of_Austerlitz.jpg

• https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napoleon_at_the_Great_St._Bernard_-_Jacques-Louis_David_-_Google_Cultural_Institute.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carle_Vernet_-_Equestrian_Portrait_of_Emperor_Napoleon_I_-_WGA24722.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alphonse%2BLalauze-P.%2BEugene%2BOf.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marengo%27s_skeleton_November_2011.JPG

• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Napoleon_Cuirassier_in_1809_by_Bellange.jpg

• https://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Wellesley,_1st_Duke_of_Wellington#/media/File:Sir_Arthur_Wellesley,_1st_Duke_of_Wellington.png

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La_Danse_Imp%C3%A9riale_%28NAPOLEON_92%29.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ex%C3%A9cution_de_Marie_Antoinette_le_16_octobre_1793.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baron_Fran%C3%A7ois_G%C3%A9rard_-_Jos%C3%A9phine_in_coronation_costume_-_Google_Art_Project.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Le_divorce_de_l%27Imp%C3%A9ratrice_Jos%C3%A9phine_15_d%C3%A9cembre_1809_(Henri-Frederic_Schopin).jpg

• https://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9phine_de_Beauharnais#/media/File:Jos%C3%A9phine_de_Beauharnais_vers_1809_Gros.jpg

• https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jacques-Louis_David_-_The_Coronation_of_Napoleon_(1805-1807).jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Napoleon_in_Coronation_Robes_by_Fran%C3%A7ois_G%C3%A9rard.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg

• http://www.publicdomainfiles.com/show_file.php?id=13974919815255

• https://artvee.com/dl/napoleon-with-his-staff#00

• https://artvee.com/dl/napoleon-bonaparte-in-profile#00

• https://artvee.com/dl/napoleon-auf-dem-schlachtfeld#00