Yapışık İkizlerin Tarihi ve İlk Başarılı Tedavisi: Johannes Fatio

Yapışık ikizler ile ilgili bilgilerimiz arkeolojik kalıntıların da eşiğinde bundan binlerce yıl öncesine uzanabiliyor bugün için, fakat bundan sadece birkaç yüzyıl önce bir hayli farklı fikirlerimiz ve düşüncelerimiz vardı bu konuda. 

10. yüzyılda yaşamış Bizans tarihçisi Diyakoz (papaz yardımcısı) Leon, kendi zamanında gördüğü yapışık ikizler hakkında şu cümleleri kaleme almıştı:

Şu sıralar, Kapadokya bölgesinden gelen ikizler Roma İmparatorluğu'nun birçok yerini dolanıyordu. Bu satırları yazan bendeniz onları, bu acayip manzarayı birçok kez Asya'da görmüştüm. Vücutlarının çeşitli kısımları tam ve eksiksizdi ama yan kısımları, koltuk altlarından kalçalarına kadar yapışıktı; bu vücutlarını birleştiriyor onları tek bir parça haline getiriyordu. Birbirine bitişik olan kollarıyla boyunlarına sarılıyor; diğer kolları ile bastonlarını taşıyorlardı. Otuz yaşındaydılar ve fiziksel olarak gelişmişlerdi. Genç ve dinç görünüyorlardı. Uzun yolculuklar sırasında kadınlar gibi eyere yanlamasına oturuyorlardı. Tatlı ve iyi huyluydular. 

Tabii bu olayı yazan tek tarihçi Diyakoz Leon değildi, birçok Bizans tarihçisi aynı dönemde anlatılan bu ikizlere denk gelmişlerdi. Aynı ikizler için yine bir Bizans tarihçisi olan Theophanes Continuatus da şöyle yazmıştı:

Bu günlerde, Ermenistan'dan bir canavar Konstantinopolis şehrinde ortaya çıktı. Tek bir hamilelikten doğmuş, tamamen gelişmiş ve tüm uzuvları tam olan iki erkek çocuk göbeklerinden karın bölgelerine kadar yüz yüze pozisyonda birbirlerine bağlanmışlardı. Uzun süre şehirde ikamer ettiler ve herkes -meraklarından dolayı- onlara hayran kaldı. Fakat daha sonra onların kötüye alamet olduklarına inanılmaya başlandı ve sürgün edildiler. Kral Konstantin döneminde geri döndüler. İkizlerden biri öldüğünde yetenkli doktorlar onları ayırma çizgisinden zekice ayırdılar. Hayatta kalanı kurtarmayı ummuşlardı fakat üç gün yaşadıktan sonra o da öldü. 

Bu kaynakta fark ettiyseniz bir kurtarma girişimden de bahsediliyor. Bu girişimin tarihe not düşülmüş ilk olaylardan biri olduğu düşünülüyor. Yapışık ikizlere dair daha eskiye giden kaynaklar ve arkeolojik bulgular var fakat onları ayırmaya yönelik bir tedavi girişimi için ilklerden olduğunu söyleyebiliriz. İkizlerden biri hayatını kaybedince işlem gerçekleştirilmiş, ikinci ikiz de üç gün sonra hayatını kaybetmişti. 

Ve yine fark ettiyseniz ikizlerin kötü şans getireceğine inanıldığından, şehirden sürgün edildikleri tarihe not düşülüyor. Günümüzde hala tedavi edilemeyen veyahut edilse dahi can kayıplarına yol açtığından etik tartışmalara dahi kapı aralayan vakalar olmasına rağmen büyük ve başarılı oranlarda tedavi edilebilen durumlar da vardır bu konuda. Fakat bundan bin yıl önce ve çok büyük ihtimalle daha da yakın zamanlarda farklı görüşler de vardı yazının başında da bahsettiğim üzere. 

Gelelim ayırma işlemlerine: ilk başarılı ayırma işlemi 1689 yılında gerçekleşmişti. İsviçreli cerrah Johannes Fatio tarafından gerçekleştirilen bu işlem gögüs kafeslerinden birbirine bağlı ikiz kız kardeşler üzerinde gerçekleştirilmişti. 9 gün süren, 3 aşamalı bir prosedür ile işlemi gerçekleştiren Fatio 2 sene sonra siyasi sebeplerle idam edildi. Ne yazık ki el yazmalarının pek çoğu yakılmış, tarihe karışmıştır. 

Johannes Fatio, 14 Haziran 1649'de Basel'de doğmuş; önce berberlik yapmış daha sonra da tıp fakültesine girmiş bir doktordu. Bir makalede kendisinden ''çocuk cerrahisini sistematik olarak inceleyen ve cerrahi tedavler yapan ilk cerrah'' olarak bahsedildiğini de belirtmek isterim. (Bu konuda daha detaylı bir bilgiyi kaynakça kısmından okuyabilirsiniz.) Kendisi tıp fakültesini bitirdikten sonra Basel'e geri dönmüş; özellikle pediatrik - çocuk- cerrahisi alanında çalışmaya başlamıştı. Valence diploması kabul görmediği için yıllarca gayri resmi bir cerrah olarak çalışmıştı. 

Hayatının son yıllarında siyasetin de içine giren Fatio, dönem parlementosuna başkaldıran bir gruba katılmıştı. Bu grup galip gelmiş, kendisine yeni anayasayı tasarlaması söylenmişti. Fakat 1691 senesinde karşıt-devrimcilerin tekrar harekete geçmesi ile cerrah yakalanmış, işkence görmüş ve idam edilmişti. Alanında birkaç tıp kitabı yazmış olmasına rağmen günümüze kadar gelen tek kitabı ebelik hakkında yazdığı bir kitaptı. Kitabın bir bölümünü çocuk cerrahisine ayırıyor, pek çok durumun ve hastlığın cerrahi tedavisini detaylıca açıklıyordu. Diğer kitaplar karşıt-devrimciler tarafından yakılmıştı. 

Kaynakça:

• Kompanje, E. J. O. (2004). The first successful separation of conjoined twins in 1689: Some additions and corrections. Twin Research, 7(6), 537–541. https://doi.org/10.1375/1369052042663760

• Pentogalos, G. E., and John G. Lascaratos. “A SURGICAL OPERATION PERFORMED ON SIAMESE TWINS DURING THE TENTH CENTURY IN BYZANTIUM.” Bulletin of the History of Medicine, vol. 58, no. 1, 1984, pp. 99–102. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/44441682. Accessed 15 June 2024.

• Kobylarz K. History of treatment of conjoined twins. Anaesthesiol Intensive Ther. 2014;46(2):116-123. doi:10.5603/AIT.2014.0022

• Rickham PP. The dawn of paediatric surgery: Johannes Fatio (1649-1691)--his life, his work and his horrible end. Prog Pediatr Surg. 1986;20:94-105. doi:10.1007/978-3-642-70825-1_11

• https://www.medievalists.net/2014/01/the-case-of-conjoined-twins-in-10th-century-byzantium/

• https://gizmodo.com/the-tragic-story-of-the-first-man-who-separated-conjoin-5971090

• Leven, K-H. (2023) Tıp Tarihi: Antik Çağ'dan Günümüze. Runik Kitap. 

• https://en.wikipedia.org/wiki/Johannes_Fatio

• https://en.wikipedia.org/wiki/Conjoined_twins

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Diyakoz_Leon

Resimler:

• https://iopn.library.illinois.edu/scalar/a-medieval-surgery-illustrated-the-first-recorded-surgical-separation-of-conjoined-twins/media/theophanes-continuatus.meta

• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Nuremberg_chronicles_-_Male_Siamese_twins_%28CCXVIIr%29.jpg/800px-Nuremberg_chronicles_-_Male_Siamese_twins_%28CCXVIIr%29.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Conjoined_twins..JPG

• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Nuremberg_chronicles_-_Female_Siamese_Twins_%28CLXXXIIv%29.jpg/800px-Nuremberg_chronicles_-_Female_Siamese_Twins_%28CLXXXIIv%29.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1753_Traversi_Operation_anagoria.JPG

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Johannes_Fatio.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sahlst%C3%A9n_Anna_-_Surgery_in_hospital_-_Google_Art_Project.jpg