İnsanın En İyi Arkadaşı: Köpeklerle Tarihimizin Hikayeleri

Can dostlarımız, köpekler. Tarih boyunca insanlarla yan yana olmuş, bazen can yakmış bazense bir ömrün görebileceği en iyi, sadık ve güvenilir dost olmuş canlılar, arkadaşlar. Yakın zamanda bir arkadaşım sahiplendiği dostunu kaybetti. Başta Tofi olmak üzere tanıdığım ve tanımadığım tüm arkadaşlarımız, Rozi, Sezar (Bu ismini benden almıştı..) için bu yazıyı yazmak istiyorum. Zira bir tarih sayfası olarak en yakın arkadaşlıklarımızın tarihine de göz atmak gerekir diye düşünüyorum.

Köpeklerle bağlarımız bundan gerçekten binlerce yıl öncesine dayanıyor. İnsanların evcilleştirdiği ilk hayvanlar onlar. Ve şunu da belirtelim, insanların evcilleştirdikleri ilk canlılar aslında kurtlar, binlerce yıllık süreç ve genetik değişiklik içinde günümüzdeki köpeklere benzer canlılara evriliyorlar. İlk evcilleştirilen hayvanlar olduğunu söyledik, peki insanlar ile aralarındaki bağ tam olarak ne zaman başlamıştı? 

Tartışmalı kanıtlar 30.000 yıl öncesine dair işaretler taşısalar da kesin kanıtlardan bir tanesini paylaşmak istiyorum: 1900'lü yıllarda yapılan bir maden sırasında iki insan ve yanlarında birkaç hayvan iskeletine rastlanmıştı. Yapılan ek araştırmalar ve ileri çalışmalar bu hayvan iskeletlerinden birinin, 14.200 yıllık (on dört bin iki yüz) bir modern köpeğe ait olduğunu tespit etmişti. Bu çene kalıntısı üzerinde yapılan ek incelemeler kemiğin yerel bir kurda ait olmadığını, modern köpeklerle benzer genetik diziye sahip olduğunu göstermişti. Bundan 15.000 yıl önce dahi insanlar köpekleri sadece bir hayvan olarak görmemiş, onlarla duygusal bağlar kurmuştu.

Ben biraz daha yakın tarihli bir araştırma yapmak istediğimden ve bu arkadaşlığın örneklerini göstermeye can attığımdan, ilişkinin nasıl başladığını sizlere bırakıyorum. Dilerseniz yukarıdaki arkadaşımız (Bonn-Oberkassel Köpeği) başta olmak üzere okumalar yapabilirsiniz. Gelelim tarihteki dostluklara:

Mesela 1989-1914 yıllarında arasında yaşamış bir Wire Fox Terrier cinsi olan Sezar isimli kraliyet köpeği. Notts'lu Sezar olarak dünyaya gelen bu köpek, 1902 yılında; Kral VII. Edward'ın köpeği Jack yemek yerken boğularak hayatını kaybedince kralın yeni köpeği olmuştu. Kendisine bir hizmetçi de verilen Sezar boynunda ''Ben Sezar, kralın köpeğiyim.'' yazan bir madalya takıyordu. Kendisi kralla çokça vakit geçirirdi. Kral'ın cenaze töreni sırasında da 8 kralın önünde yürümüştü, kralın cenazesini taşıyan aracın arkasından yürüyerek kafileye önderlik etti. 

1100-1200'lü yıllarda yaşamış Galler prensi Büyük Llywelyn hakkındaki bir anlatı vardır. Bir gün kral, sadık köpeği Gelert olmadan bir ava çıkmıştır. Eve geldiğinde, köpek sahibine sevinçle koşmuştur fakat her tarafı kan içindedir. Kanı görünce fırlayarak oğluna bakmaya giden kral karyolayı ve beşiği boş ve kanlar içinde bulmuştur. Varisini ö*dürdüğünü düşünen Kral kılıcını köpeğe yöneltir. Köpek kılıç darbesiyle bir çocuk gibi ağlayarak can vermiştir. Prens çocuğunu yatağın altında sapa sağlam bir şekilde, yanında; köpeği Gelert'in ö*ldürdüğü kurt ile birlikte bulmuştur. Gelert çocuğu kurttan korumuştur. Pişmanlıkla dolan prens köpeğini uygun bir mezara gömmüş ve o günden sonra asla gülmemiştir.

Havai Krallığı'nın 3. kralı Kamehameha III, Evelaina isimli bir köpeği hediye olarak almıştı ve aralarındaki dostluk büyümüştü. Öyle ki kralın vefatı sonrasında insanlar nasıl ki mexar başında yas tutuyorsa, Evelaina da orada durdu. İnsanlar artık mezara uğramayı bırakmışsa da, Evelaine yorucu nöbetini sürdürdü. Bir süre sonra ona yemek götürülmemeye başlansa dahi, ihtiyacını gidermek için mezarlık kapısından ayrılıyor; yemeğini yiyip görevine devam ediyordu. Yaklaşık 2 yıl boyunca mezar kapısında nöber tutmuştu. Eve hapsedilse dahi sık sık kaçıyor, mezarın başında bulunuyordu. Köpek olaylardan 7 yıl sonra vefat etti. Kralın mezarının yeri değiştirilirken, Evelaina da özellikle kralın taşındığı yere götürülecekti.

Sahibine sadaketi ile bilinen bir tarihi figürlerden biri de Greyfriars Bobby'idi. 1850 ve 70'li yıllar arasında yaşayan bu köpek sahibi John Gray'in mezarı başında 2 yaşından 16 yaşına, kendi ö*lümüne kadar beklemişti. Sadakti ile şehrin bir simgesi halina gelen Bobby adına bir çeşme ve heykel yapılmıştı. IV. George köprüsünün güney çıkışına uğrarsanız belki bir gün görebilirsiniz. Söylentiler bu köpeğin başka bir köpek olduğunu veya sahipsiz olduğunu söylüyor fakat bu hikayeye inanan kimseler de var.

İngiltere'nin hayatı, evlilikleri ve siyasi olayları ile çalkantılı bir tarihinde başrol oynamış isimlerden Mary, İngiliz tahtı için bir tehdit olarak görülmüş ve I. Elizabeth tarafından i*dam edilmişti. Yıllarca kulelerde hapis tutulan Mary yanında bir köpek bulundurabiliyordu. İsmi son dönemlerdeki bir komploya daha karışınca i*dam cezasına çarptırılan Mary, sonuna doğru yürürken eteği içinde bir köpek olduğu sanıyorum bilinmiyordu zira i*nfazdan sonra kıyafetlerinin hareket ettiği görülünce Mary'nin bedenine yapışmış şekilde duran bir köpek fark edilmişti. Kendisi yıkanıp beslenilmek istense de yemek yemeyi reddetmiş, sahibinin ıstırabı ile yakın zamanda hayata gözlerini yummuştu.

King Charles isimli köpek cinsini belki bilirsiniz. İngiliz kral II. Charles'ın buy köpeklere düşkünlüğü ile bu ismi almışlardı. Kral, köpeklerin krallığın her yerinde olabileceğini onaylıyordu, buna devlet daireleri de dahildi. Samuel Pepys'in günlüğünden öğrenebildiğimiz bu ayrıntılara bir de şu ekleniyor, Pepys bir konsey toplantısında görebildiği tek şeyin köpeği ile oynayan ve işlerine aldırış etmeyen bir kralın aptallığı olduğunu dile getiriyordu. Kral gittiği her yere köpeklerini götürmesi ile biliniyordu.

Biraz daha geçmişe gidelim, Büyük İskender'in de askeri hayatı süresince kendisine eşlik eden bir köpeği vardı. Peritas isimli bu köpek ona ya bir Yunan kralı veya bir Kafkas tarafından verilmişti. Bir fili ve aslanı ö*ldüren bu güçlü köpek hayatını kaybettiğinde, söylentilere göre İskender ismini bir şehre vermişti. Bu şehrin meydanı ortasında da Peritas'ın bir heykeli bulunuyordu. 

16 Ağustos, köpeklerin koruyucu azizi olan St. Roch'un günüdür. 1295 yılında soylu bir aileden doğsa da parayla pek de ilgilenmeyen aziz kırsalda dolaşmaya başlamıştı. Köylülere ve hastalara yardım ediyor, vebalı insanlara hem maddi hem de manevi destek oluyordu. Sonunda bir gün veba kendi kapısını da çalacaktı. Acı çekiyor, aç bir şekilde sokaklarda yatıyordu. Bir sokak köpeği onu keşfetti. Bu av köpeğinin kendisine saldırarak acısına son vermesini bekliyordu fakat köpek her gün ona yiyecek getirdi ve yaralarını yalayarak tedavi etmeye çalıştı. Roch bu köpek sayesinde hayatta kalmıştı.

Bunun gibi yüzlerce örnek izlenebilir tarihin tozlu sayfalarında. Orta çağda polisin veya bekçilerin olmadığı dönemlerde geceleri tüm tehlikelere karşı haneyi koruyan köpekler, antik çağda mozelelere dahi işlenmiş arkadaşlıklar, zamanı fark etmeksizin vefat etmiş sahiplerinin mezarları başında bekleyen köpekler. Ve tabii bunlara karşılık veren, dostlarının isimlerini şehirlere veren; onlara çeşmeler ve heykeller adayan insanlar. İnsanları kurtaran dostlar ve son anlarına kadar köpeklerin yanında duran sadık insanlar. Aktörler, can kurtaranlar, askerler, izciler, bekçiler ve arkadaşlar.

Kaynakça ve İleri Okuma:

• https://www.boehringer-ingelheim.com/our-responsibility/animal-health-news/human-dog-relationship-historical-perspective#:~:text=There%20is%20archaeological%20evidence%20dogs,domestication%20of%20horses%20and%20ruminants).
  
  
• https://en.wikipedia.org/wiki/Domestication_of_the_dog#Bonn-Oberkassel_dog

• https://en.wikipedia.org/wiki/Human%E2%80%93canine_bond

• https://www.cesar.com/dog-care/socialization/when-dogs-become-mans-best-friends

• https://www.npr.org/2011/11/08/142100653/how-dogs-evolved-into-our-best-friends

• ChatGPT isimli yapay zeka uygulaması

• https://en.wikipedia.org/wiki/Caesar_(dog)

• https://imagesofoldhawaii.com/evelaina/

• https://en.wikipedia.org/wiki/Kamehameha_III

• https://theroseandthethistle.com/2020/06/25/mary-queen-of-scots-faithful-dog/#:~:text=Mary%20always%20kept%20dogs%2C%20and,the%20day%20of%20her%20execution.&text=Mary%20was%20taken%20prisoner%20in,was%20held%20for%2019%20years.

• https://www.historyscotland.com/history/mary-queen-of-scots-and-her-loyal-canine-companion/

• https://www.britannica.com/animal/Cavalier-King-Charles-Spaniel

• https://en.wikipedia.org/wiki/King_Charles_Spaniel#17th_century_and_Charles_II

• https://en.wikipedia.org/wiki/Peritas

• https://littlethings.com/pets/royal-dogs/2840001-10

• https://www.thevintagenews.com/2016/09/25/priority-meet-caesar-notts-inseparable-companion-king-edward-vii-2/?chrome=1

• https://tr.wikipedia.org/wiki/Greyfriars_Bobby

• https://www.historytoday.com/miscellanies/world-medieval-dogdom

• https://www.mendotapet.com/blogs/mendota-pet/saint-roch-the-patron-saint-of-dogs

• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_individual_dogs

• https://en.wikipedia.org/wiki/Gelert

• Ühttps://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofWales/The-legend-of-brave-Gelert/

Resimler:

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Image_79r_Gesta_Romanorum_-_Donaueschingen.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Disput_der_hl_Katharina_mit_den_Philosophen.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:St_Rochus.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dog_with_travois._Detail_of_Karl_Bodmer_painting_-_A_Skin_Lodge_of_an_Assiniboin_Chief.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A_Woman_with_a_Dog_MET_DP-1019-01.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rip_Dicken_Medal_Dog_IWM_D_5945.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Execution_of_Mary,_Queen_of_Scots_Met_DP890157.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Elizabeth_Strong_Sleeping_child_with_dog_1887.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:LOUVRE_Museum,_Ancient_dog,_Paris.JPG

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dog-Mosaic.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pompeii_-_Dog_Mosaic.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fondazione_Passar%C3%A9_V31_189.jpg

• https://en.wikipedia.org/wiki/File:Tizian_-_Portrait_of_Federico_II_Gonzaga_-_circa_1525.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Caesar_the_Kings_Dog.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edward_VII_Funeral_Charger_and_Caesar.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jean-Baptiste_Huet._-_Portrait_of_a_King_Charles_Spaniel.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C3%89douard_Manet_-_A_King_Charles_Spaniel.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Deer_hunt_mosaic_from_Pella.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Greyfriars-bobby-edin.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gelert.jpg

• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Shaw13.jpg